The madness and the norm. Contemporary psychological novel - the case of Małgorzata Saramonowicz's "Siostra"

Psychologia ukształtowała się jako autonomiczna nauka w I połowie XX wieku, od tego też czasu zaczyna się historia jej związków z literaturą. Granice tak zwanej prozy psychologicznej są nieostre, wyróżnia ją jednak szczególne skupienie na życiu wewnętrznym bohatera. Zaobserwować je można także w powieści Małgorzaty Saramonowicz „Siostra”, która jako dzieło hybrydyczne łączy w sobie cechy wielu gatunków (m.in. romans, thriller, traktat filozoficzny, kryminał). Saramonowicz podejmuje jednak przede wszystkim temat destrukcji świata wewnętrznego głównej bohaterki, Marii, pod wpływem przemożnego lęku, spowodowanego rodzinną patologią z jej dzieciństwa. Odwołując się do uniwersalnych mitów kulturowych, Saramonowicz przedstawia w swojej powieści wizję tragicznej egzystencji w świecie rządzonym przez złego Boga. Wprowadza robactwo jako negatywny symbol związany ze zmazą i cierpieniem. Autorka szczegółowo opisuje mechanizmy lęku warunkującego ludzką percepcję rzeczywistości. Problematyzuje pojęcia normy i patologii, ukazując, że w dużej mierze ich rozumienie zależy od społeczeństwa. Nawiązuje do kulturowego przejścia od teodycei do antropodycei, aby pokazać, że w umyśle człowieka cierpiącego zachodzi odwrotny proces. Człowiek taki jest jak dziecko, które nie potrafi wziąć odpowiedzialności za własne życie. Dramat Marii od początku umieszczony jest w ramach rodziny, jako środowiska w szczególny sposób kształtującego psychikę jednostki. Powieść Saramonowicz jest przykładem współczesnej prozy psychologicznej, nawiązującej do wielu kulturowych mitów i symboli.Psychology was formed as an autonomous science in the first half of the twentieth century, also from that time it begins the history of its relationship with literature. Limits of the so-called psychological fiction are blurred, but it stands out a specific focus on the inner life of a hero. It can also be seen in the Małgorzata Saramonowicz’s novel ”Siostra”, which as a hybrid work, combines the features of many species (including romance, philosophical treatise, thriller). Primarily Saramonowicz takes up the issue of the destruction of the inner world of the main hero, Maria, under the influence of an overwhelming fear caused by domestic pathology of her childhood. Referring to the universal cultural myths, Saramonowicz shows in her novel the tragic vision of existence in the world ruled by an evil God. She introduces vermin as a negative symbol associated with blemish and suffering. The authoress describes in detail the mechanisms of fear, which determines the human perception of reality. She problematizes the concept of the norm and the pathology, showing that the meaning of these terms depends on society. Saramonowicz refers to the cultural transition from theodicy to anthropodicy, in order to show that in the mind of suffering human, takes place an opposite process. Such man is like a child, who can not take responsibility for its own life. From the beginning Maria’s drama is placed within the family, as the environment forming the psyche of the individual in a particular way. The novel of Saramonowicz is an example of modern psychological prose, referring to the many cultural myths and symbols